Zirai Karantina Süreçleri | Çeşitleri Nelerdir?

Zirai karantina; her türlü bitki ile bitkisel kökenli materyalin ülkeye girişi, çıkışı ve ülke içerisinde dolaşımında bitki sağlığı yönünden tehlikeli olan hastalık ve zararlılar için yapılan muayene, kontrol ve diğer tüm işlemleri düzenleyen kanunlardır. Zirai karantina faaliyetleri iç karantina ve dış karantina olmak üzere ikiye ayrılır.

Zirai Karantina Nedir ve Neyi Amaçlar?

Zirai karantina; her türlü bitki ile bitkisel kökenli materyalin ülkeye girişi, çıkışı ve ülke içerisinde dolaşımında bitki sağlığı yönünden tehlikeli olan hastalık ve zararlılar için yapılan muayene, kontrol ve diğer tüm işlemleri düzenleyen kanun, tüzük ve yönetmeliklere dayalı çalışmaların bütünü olarak tanımlanmaktadır. Ülkede yeni görülen hastalık ve zararlıların yurdun sağlıklı kesimlerine taşınması durumunda hıza büyük ölçüde ürün kayıplarına yol açabilmektedir. Bu nedenle, Zirai karantina süreçleri ile Türkiye’de bulunmayan veya bölgesel olarak bulunan tüm bitki hastalık ve zararlıları ile ithali yasak bitkilerin dış ülkelerden yurda giriş ve yayılışını önlemek ve bunları taşıyan araçların, ambalaj ve diğer maddelerin yurt içinde dolaşmasına engel olmak amaçlanır.

Her ülkenin kendine özgü Zirai karantina mevzuatı bulunmaktadır. Bu mevzuatlardaki o ülkeye ait tehlikeli hastalık ve zararlılar, ithali yasak veya şarta bağlı olan bitkiler ve transit hükümleri aracılığı ile bu çalışmalar yerine getirilmektedir. Türkiye’de karantina çalışmaları, 1957 yılında düzenlenen 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Karantina Kanunu ile hazırlanan yönetmeliklerle Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Ülkemizde Zirai karantina görevleri bölge Müdürlükleri tarafından yürütülmektedir ve karantina faaliyetleri inspektörler tarafından yapılmaktadır. Zirai karantina, uluslararası işbirlikler yapılması gereken ve teknik gereklilikleri olan düzenlemeler ve uygulamalardır. Ülkemiz tarafından, FAO (Uluslararası Gıda ve Tarım Teşkilatı) ile Uluslararası Bitki Koruma Anlaşması imzalanmıştır ve anlaşma ile üye devletlerin bitki kaynaklarının korunması için kanuni düzenlemeler yapılması ve uygulamaya konulması için maddeler kabul edilmiştir.

Zirai Karantina Çeşitleri

Zirai karantina faaliyetleri iç karantina ve dış karantina olmak üzere ikiye ayrılır:

İç Karantina

İç karantina, halihazırda yurda girmiş olan ancak bölgesel olarak konumlanan ve henüz sağlıklı alanlara yayılmamış tehlikeli hastalık ve zararlıların temiz bölgelere bulaşmaması, yerleşmemesi, yayılmaması için yapılan tüm sınırlayıcı, yok edici veya uzaklaştırıcı faaliyetleri kapsamayan uygulamalardır.

Dış Karantina

Dış karantina, bitki ve bitki kısımları vasıtasıyla hastalık etmenleri ve zararlıların ülkeye girişi önlenme amacı ile her türlü bitki ve bitkisel kökenlilerin ülkeye giriş ve çıkışında ürünlerin karantina koşullarına uygun hazırlanmış olmasını sağlamak için yapılan muayene ve kontrol çalışmalarıdır. Yürütülen çalışmalar ile ithali yasak bitkilerin ülkeye sokulmasını önlemek ve ülkede bulunmayan veya bölgesel olarak görülen tehlikeli hastalık, zararlılar ve bunları taşıyan her türlü bitki, ambalaj gibi maddelerin ülke içerisinde taşınmalarına engel olmak amaçlanmaktadır. Dış karantina önlemleri; ülkenin mevzuatına göre yasaklar veya koşullu karantina uygulamaları olarak iki şekilde olabilmektedir. Örneğin, bir ülkeden diğerine bitkisel materyalin girişi yasaklanabilir veya şartlı karantina ile bitkinin veya ürünün önceden fümigasyonu, sağlık sertifikasyonunun yapılması gibi koşulların yerine getirilmesi ile yurda giriş işlemleri yapılabilir. Dış karantina, ihracat ve ithalat süreçleri olarak iki açıdan incelenir:

• İhracatta Zirai Karantina

İhracatta uygulanan Zirai karantina faaliyetleri, dış ülkelere ihraç edilecek tarımsal ürünlerin alıcı ülke ve transit geçirilecek ülkelerin karantina koşullarına uygun olarak hazırlanmasını sağlayan kontrolleri kapsamaktadır. Bu kontroller sonunda Bitki Sağlık Sertifikası veya İhraç İzin Belgesi düzenlemektedir. Tarımsal ürünlerin ihracatında bitki sağlığı sertifikası, ihraç izin belgesi gibi düzenlemelerinin doğru bir şekilde yerine getirilmesi hem alıcı ülke hem de ülkemizin güvenilirliği adına büyük önem teşkil etmektedir.

• İthalatta Zirai Karantina

İthalattaki zirai karantinada amaç ülkemizde bulunmayan veya bölgesel olarak bulunan tehlikeli etmenlerin ve ithali yasak bitki ve bitki parçalarının yurda girişini önlemektir. Ülke genelinde bitki ve ürün güvenliğinin sağlanması için yurda giren ithal ürünlerin denetlenmesi oldukça kritiktir. Zirai karantina süreçleri sadece bitki ürünlerini düzenlemekle ile sınırlı değildir, aynı zamanda zirai ilaç ve alet kontrollerini de kapsamına almaktadır. İhracat ve ithalattaki karantina faaliyetleri tarımsal ürünlerde, tarımsal ilaçlarda ve tarımsal aletlerde olmak üzere 3 koldan yapılmaktadır. Tarım Bakanlığı, Türkiye genelinde tüm tarımsal aktivitelere ait veri, bilgi, belge ve kurumsal yetkilendirme ve denetleme süreçlerinin takibini Tarım Bilgi Sistemi üzerinden sağlamaktadır. Tarım Bilgi Sistemi’ne bağlı olan Bitki Karantinası Kayıt ve Takip Sistemi ise bakanlık ve bağlı kurumlar tarafından yürütülen bitki, bitkisel ürün ve diğer maddelerin ihracat, ithalat, re-export, transit, son çıkış, sevkiyat bildirimi, ülkeye iade vb. diğer işlemlerin kayıt altına alındığı; belge, beyan ve kontrol işlemlerinin yürütüldüğü ve takip edildiği sistemdir. Bu sistem ile firmaların kayıt altına alınması, başvuru işlemleri, numune alma işlemleri, fümigasyon işlemleri, bitki sağlık sertifikası gibi işlemler gerçekleştirilebilmektedir. Konu ile ilgili detaylı bilgi ve müdürlükler için Tarım ve Orman Bakanlığı sitesini inceleyebilirsiniz.